Systeem Van Alkemade

Toekomend Ned: Systeem Van Alkemade

In zijn publicatie De toekomst van Nederland, bepleit Floris van Alkemade een grote rol voor kunst&wetenschap in de transformatieve activering ten opzichte van de huidige klimaat- en duurzaamheidsdiscussies.

Van Alkemade deelt zijn normatief systeem in middels drie persoonlijk ervaren modellen. Het klooster, de alcoholist, de architect. Het klooster staat voor een type autonome afzijdigheid, de alcoholist voor een economisch verslaafde, de architect voor de betrokken nieuwmaker. Deze modellen worden vervolgens uitgewerkt in een schema gebaseerd op de vier natuurelementen aarde, water, lucht en vuur die hij maatschappelijk koppelt aan de parallellen  burger/individu, markt, overheid en kunst/wetenschap. Als verrassend duveltje oppert hij het Aristoteliaanse begrip kwintessens als vijfde, essentieel beweeglijke, element. Onbereikbaar, onberekenbare drijvende kracht, maar met een antropocene actualiteit, namelijk de mogelijk onbeheersbare effecten van een stijgende zeespiegel en technologisch aangestuurde virtualiteit/A.I. naast het inkrimpen van de biodiversiteit. 

Van Alkemade poneert met dit schema een belangrijke rol voor Nederland, gidsland!, in watermanagement, op ontwerpersgebied enzomeer: “Nederland is beweging”, schrijft hij op p.14-16. Hoog tijd voor een andere, een alomvattende koers dus. De kunstenaar/wetenschapper wordt verondersteld hierin een duidelijke multidisciplinaire bijdrage te leveren bij het vormgeven van een “zorgvuldig afgestemde balans tussen natuur en cultuur” (p.129). Dat begint met het teruggeven aan, en het creëren van meer ruimte voor, natuur. Door het presenteren van veranderingsgezinde technieken en de bereidheid tot improvisatie wordt het zoeken naar nieuwe oplossingen voor bestaande problemen een interessante, goedgemutste, creatieve opgave.

Praktisch gezien neemt Van Alkemade het op voor een integrale visie in ruimtelijke ordening, solidaire publieke zorg, periferie en open landschap, houtbouw, technologiekritiek en meer moreel besef. Af en toe wat ouderwets wijdlopig ‘trots op NL’, maar actueel door de geschetste urgentie van een ecologisch, ketengericht, toekomstbeeld. Er kan overigens best nog een schepje bovenop zijn suggesties, want inderdaad, die aanzetten tot transformatie: “het is de vraag of het genoeg is en of het snel genoeg gaat”. Anders kan het nog wel even duren voordat “de revolutie waar de kunst en wetenschap ons toe oproept” de balans herstelt. Vandaar de slotthese: beweeg en repareer.

In de Chinese natuurfilosofische logica staat het vierde en vijfde element voor hout en metaal naast aarde, water, vuur. Meer dan het oudgriekse kwintet is de chinese een circulaire eenheid waarvan de elementen elkaar genereren en kritiseren. Dat zou schematisch gezien een veel sterker toezicht verlenen aan de van elkaar afhankelijke cultuur-maatschappelijke partners.

Floris van Alkemade, De toekomst van Nederland, Thoth, 2020